Redakcja KlinikaMed.pl Każdy z nas ma unikalny sposób myślenia, odczuwania i reagowania na świat. To właśnie ta wewnętrzna spójność nazywana jest osobowością. U niektórych osób jednak wzorce emocji i zachowań przybierają tak skrajne formy, że utrudniają codzienne funkcjonowanie, relacje i poczucie stabilności. Wtedy możemy mówić o zaburzeniach osobowości – trwałych, nieadaptacyjnych sposobach przeżywania rzeczywistości, które nie pozwalają dopasować się do otoczenia.
Czym właściwie są zaburzenia osobowości?
Zaburzenia osobowości nie są chwilowym kryzysem ani efektem stresu. To utrwalone wzorce reagowania, które ujawniają się już w młodym wieku i utrzymują przez wiele lat. Osoba z zaburzeniem osobowości często doświadcza silnych emocji, trudności w relacjach, lęku przed odrzuceniem, a jednocześnie może nie dostrzegać problemu w sobie – winy upatrując w innych.
Według klasyfikacji ICD-10 i DSM-5 wyróżnia się kilka typów zaburzeń osobowości, m.in. paranoiczne, unikające, narcystyczne, zależne czy obsesyjno-kompulsyjne. Jednymi z najlepiej opisanych i najczęściej rozpoznawanych są zaburzenia typu borderline – charakteryzujące się niestabilnością emocjonalną, impulsywnością i trudnością w utrzymaniu relacji.
Typowe objawy i sygnały ostrzegawcze
Zaburzenia osobowości różnią się między sobą, ale można wyróżnić pewne wspólne cechy, które powinny zwrócić uwagę:
- duża chwiejność emocjonalna i silne reakcje na stres,
- skrajne myślenie o sobie i innych („wszystko albo nic”),
- trudność w utrzymywaniu stałych relacji,
- chroniczne poczucie pustki lub nudy,
- impulsywne zachowania – wydatki, ryzykowne decyzje, nadużywanie substancji,
- niska tolerancja frustracji i potrzeba kontroli.
Warto pamiętać, że zaburzenie osobowości nie oznacza „trudnego charakteru” – to poważny problem psychiczny, który wymaga zrozumienia i odpowiedniego leczenia.
Skąd biorą się zaburzenia osobowości?
Nie istnieje jeden czynnik, który je wywołuje. Zazwyczaj jest to kombinacja uwarunkowań biologicznych, genetycznych oraz doświadczeń z dzieciństwa. Wielu pacjentów, u których diagnozuje się zaburzenia osobowości, dorastało w środowisku, gdzie brakowało stabilności emocjonalnej, wsparcia lub poczucia bezpieczeństwa.
Częste są również doświadczenia przemocy, odrzucenia lub zaniedbania emocjonalnego. To właśnie te wzorce stają się później podstawą dla sposobu postrzegania siebie i świata – często sztywnego, czarno-białego i trudnego do zmiany bez pomocy terapeuty.
Jak wygląda terapia zaburzeń osobowości?
Leczenie opiera się głównie na psychoterapii długoterminowej, prowadzonej przez doświadczonego specjalistę.
W zależności od typu zaburzenia stosuje się różne podejścia: terapię psychodynamiczną, poznawczo-behawioralną, dialektyczno-behawioralną (DBT) czy schematu (Schema Therapy). Celem terapii nie jest „zmiana osobowości”, ale nauczenie pacjenta rozumienia własnych emocji, regulowania ich i budowania zdrowszych relacji.
Regularna praca terapeutyczna pozwala z czasem zredukować impulsywność, poprawić stabilność emocjonalną i zwiększyć samoświadomość. W wielu przypadkach możliwe jest pełne funkcjonowanie w relacjach i pracy.
Kiedy warto zgłosić się po pomoc?
Warto rozważyć konsultację z terapeutą, jeśli zauważasz, że trudności emocjonalne i napięcie pojawiają się w różnych sytuacjach i utrudniają codzienne życie. Pierwszym krokiem może być spotkanie z psychoterapeutą, który oceni, czy objawy wskazują na zaburzenie osobowości, czy raczej wynikają z kryzysu lub stresu.
Pomoc oferuje m.in. psychoterapeuta, psycholog Katarzyna Stefaniak, mająca swój gabinet na Mokotowie w Warszawie, specjalizująca się w terapii osób z zaburzeniami osobowości i problemami emocjonalnymi. Regularna praca z terapeutą pozwala lepiej zrozumieć siebie i stopniowo odzyskać poczucie równowagi.
Dlaczego warto podjąć terapię?
Choć praca nad sobą w przypadku zaburzeń osobowości jest wymagająca i długofalowa, przynosi realne efekty – lepsze relacje, większą kontrolę nad emocjami i poczucie wewnętrznego spokoju. Terapia pomaga odbudować to, co w przeszłości zostało zaburzone: zaufanie, poczucie bezpieczeństwa i zdolność do bliskości.
Pierwszy krok to rozmowa – z kimś, kto potrafi słuchać i rozumie mechanizmy, które przez lata utrudniały Ci życie. Zmiana jest możliwa, nawet jeśli teraz wydaje się odległa.
